Hoewel er niet altijd aan gedacht wordt, zijn onze hormonen de drijvende kracht achter de meest belangrijke processen in ons lichaam zoals vruchtbaarheid, eetlust, stofwisseling, emoties en ons afweersysteem.
Het is dan ook vanzelfsprekend dat wanneer er een disbalans is in onze hormonale huishouding dit grote gevolgen kan hebben. Ons lichaam kan dit over het algemeen goed zelf reguleren. Maar wanneer er externe of interne factoren zijn die het lichaam stress bezorgen kan het zijn dat verschillende klachten teweeg brengen, die soms moeilijk op te sporen zijn.
Wat is hormonale disbalans?
Hormonen zijn neurotransmitters. Ze geven allerlei signalen door om belangrijke lichaamsprocessen te regelen.
Bij een hormonale disbalans maakt je lichaam teveel of te weinig van bepaalde hormonen aan. En dit kan dus uiteenlopende oorzaken maar ook verregaande gevolgen hebben, zowel op fysiek als mentaal vlak.
Belangrijke hormonen
Oestrogeen
Oestrogeen is één van de geslachtshormonen. Het wordt meestal in verband gebracht met vrouwen maar ook mannen maken oestrogeen aan, zij het in mindere mate. Oestrogeen zorgt voor de groei van de borsten, eierstokken en baarmoeder. Vlak voor de eisprong is er bij de vrouw een piek in oestrogeen. Dit verhoogt het seksueel verlangen en vergroot de kans op zwangerschap.
Progesteron
Ook progesteron is één van de geslachtshormonen. Het werkt vooral kalmerend en bevorderd de nachtrust. Progesteron regelt ook de eicelrijping.
Testosteron
Ook dit hormoon wordt zowel door mannen als door vrouwen aangemaakt, hoewel het meestal gelinkt wordt aan mannen. Het is ook een geslachtshormoon. Bij mannen zorgt het voor de ontwikkeling van de secundaire geslachtshormonen en de rijping van de zaadcellen. Bij vrouwen zorgt het voor de opbouw van de spieren en botten en stimuleert het de vetafbraak.
Cortisol
Cortisol is ook wel bekend als het stresshormoon. Het helpt ons in stressvolle situaties maar speelt ook een rol bij het remmen van ontstekingen en het bepalen van ons dag- en nachtritme.
Insuline
Insuline staat het meest bekend voor het regelen van de bloedsuikerspiegel. Als er hier een disbalans optreedt kan dit diabetes veroorzaken. Maar insuline is ook bepalend voor je stemming en zorgt voor spieropbouw en vetaanzet.
Groeihormoon
Zoals de naam al doet vermoeden speelt het groeihormoon een belangrijke rol bij de groei van kinderen. Maar ook bij volwassenen is het noodzakelijk voor de vernieuwing en groei van weefsels.
DHEA
DHEA is eigenlijk de voorloper van de geslachtshormonen, bij zowel mannen als vrouwen. Het dient namelijk als bron voor hun aanmaak. Verder is dit het hormoon dat je jong houdt en stress helpt te verminderen.
Melatonine
Melatonine staat bij de meeste mensen wel bekend als het hormoon dat de slaap reguleert. Bij slaapproblemen wordt dit ook dikwijls gesupplementeerd.
5-HTP stimuleert de aanmaak van Melatonine en Serotine. Het bevat bouwstenen om een balans van hormonen in je lichaam te krijgen, voor een goede nachtrust en voor een gezonde serotoninespiegel.
Serotonine
Het hormoon serotonine speelt een belangrijke rol bij het reguleren van onze stemming. Het is een natuurlijke booster van ons geluksgevoel. Bij depressies is er dikwijls sprake van een serotonine tekort.
Schildklierhormoon
Het schildklierhormoon stimuleert de stofwisseling en regelt de temperatuur in ons lichaam.
Prolactine
Het borstvoedingshormoon! Prolactine is nodig voor de aanmaak van moedermelk en houdt de borstvoedingsproductie op gang.
Oxytocine
Ook wel bekend als het knuffelhormoon. Dit omdat het vrijkomt bij knuffelen en seks. Oxytocine maakt je rustig. Bij de bevalling speelt het een belangrijke rol omdat het zorgt voor het samentrekken van de baarmoeder (de weeën).
Endorfine
Endorfine staat ook wel bekend als het gelukshormoon. Het onderdrukt pijn, verhoogt de weerstand, vermindert angst en verhoogt het geluksgevoel.
Je lichaam maakt ook Oxytocine en Endorfine aan als je op een spijkermat ligt. Deze zullen ervoor zorgen dat je de pijnprikkel niet meer gaat voelen. Hierdoor heeft het o.a. een relaxerende werking.
HCG
HCG is het zwangerschapshormoon. Het zorgt in de eerste maanden van de zwangerschap voor de instandhouding. Maar het is ook het hormoon dat de oorzaak is van die vervelende ochtendmisselijkheid.
Adrenaline
Adrenaline kennen we natuurlijk allemaal. Het ligt aan de basis van onze fight-flight reactie en zorgt voor een kettingreactie van processen in ons lichaam waaronder het versnellen van onze ademhaling, verhogen van glucose in ons bloed, vergroten van onze pupillen, verminderen van bloedstroom naar de darmen, verbeteren van ons geheugen en verhogen van onze hartslag en bloeddruk. Kortom alles wat nodig is wanneer er gevaar dreigt.
Waar worden hormonen gemaakt?
Hormonen worden aangemaakt in de endocriene klieren, dit zijn klieren zonder afvoerbuis.
De verschillende endocriene klieren in ons lichaam zijn:
- De hypofyse
- De bijschildklieren
- De schildklier
- De eilandjes van Langerhans
- De bijnieren
- De pijnappelklier
- De eierstok bij de vrouw of de zaadbal bij de man
Symptomen bij een disbalans
Wanneer je hormonen uit balans zijn kan dit een hele waaier aan klachten teweeg brengen. Vrouwen in het specifiek kunnen hier erg veel last van hebben. De volgende symptomen kunnen wijzen op hormonale disbalans:
- Onregelmatige menstruatie en hevige PMS klachten
- Eetbuien
- Gewichtstoename of gewichtsafname
- Hoofdpijn of zelfs migraine
- Huidproblemen zoals acné of eczeem
- Een opgeblazen gevoel en problemen met de spijsvertering
- Vermoeidheid en slaapproblemen
- Depressies en angsten
- Stemmingsschommelingen
- Last van onrust, gejaagdheid, zweten
- Koude handen, voeten en neus
- Pijn in de gewrichten en spieren
- Problemen met de vruchtbaarheid
- Laag libido
- Concentratieproblemen
- Haaruitval en broze nagels
- Veel dorst
- Terugkerende ontstekingen
Als je last hebt van 1 of meerder van bovenstaande symptomen wil dat niet automatisch zeggen dat je hormonen uit balans zijn. Het kan ook wijzen op een andere chronische aandoening. Voor meer duidelijkheid kan je best contact nemen met een arts.
Hoe weet je of je hormonen uit balans zijn?
Wanneer je hormonen uit balans zijn krijg je meestal last van een uitgebreid klachtenpatroon dat aan een hele waaier van aandoeningen gekoppeld kan worden. Daarom is het dikwijls erg moeilijk om hormonale disbalans vast te stellen.
Heb jij last van onverklaarbare gezondheidsklachten? Dan is het misschien een goed idee om eens een online vragenlijst in te vullen. Door middel van deze vragen kan een hormonenspecialist onderzoeken of je klachten wijzen op hormonale problemen.
Je kan ook een speekseltest aanvragen. Door middel van deze speekseltest worden de hormonen progesteron, DHEA en cortisol getest. Op die manier kom je snel te weten of je hormonen uit balans zijn.
Voor een uitgebreid onderzoek kan je natuurlijk ook bij je arts terecht. Deze kan een bloedonderzoek doen specifiek gericht op je hormonen.
Oorzaken
Er zijn meerdere oorzaken waardoor je een hormonale disbalans krijgt en klachten gaat ervaren. Hieronder de meest voorkomende.
Menopauze
Meestal zijn de hormonen oestrogeen en progesteron met elkaar in evenwicht. Maar tijdens de menopauze geraakt dit evenwicht helemaal uit balans. Dit komt omdat de oestrogeen productie met wel 60 procent afneemt en de progesteron productie gaat zelfs tot bijna nul.
Zwangerschap
Tijdens de zwangerschap zijn hormonen van groot belang. Oestrogeen zorgt ervoor dat je eierstok gaat rijpen. Oxytocine en adrenaline spelen dat weer een grote rol tijdens de bevalling. Na de bevalling gaat je lichaam prolactine aanmaken om de borstvoeding in gang te zetten.
Maar het kan na je bevalling een hele poos duren voor die hormonen weer in balans zijn. Men zegt zelfs dat het na 9 maanden zwangerschap ook weer 9 maanden duurt om te ‘ontzwangeren’. Je kan dan als vrouw erg vervelende klachten ervaren zoals haaruitval, moodswings en neerslachtigheid.
Hormonale anticonceptie
Iets waar de laatste tijd steeds meer aandacht aan wordt besteed zijn de hormonale gevolgen van het langdurig gebruik van hormonale anticonceptie, in het bijzonder de pil. Al maar meer vrouwen spreken zich uit over de gevolgen die zij hebben ervaren van het jarenlange gebruik van de pil, bijvoorbeeld het afvlakken van emoties.
Er klinken daarom meer en meer stemmen tegen het klakkeloos voorschrijven van de pil aan jonge meisjes die nog volop in de puberteit zitten. De pil is tenslotte een combinatie van oestrogeen en progesteron, 2 hormonen, die gebruikt worden om je cyclus na te bootsen. Logisch dus ook dat dit je normale hormonenhuishouding uit balans kan brengen.
Menstruatie
Wanneer je last hebt van een pijnlijke menstruatie of hevige pre-menstruale klachten dan is de oorzaak meestal een hormonale disbalans. Dit komt omdat er een verstoorde balans is tussen de hormonen oestrogeen en progesteron.
Heel dikwijls heeft dit te maken met leefstijl. Bepaalde voeding zoals gluten en lactose kunnen bijvoorbeeld je hormonen verstoren. Echter zitten er ook veel hormoon verstorende stofjes in allerlei producten die we dagelijks gebruiken zoals poetsmiddelen en cosmetica.
Medicatie
Aan vele medicijnen worden hormoon verstorende stoffen toegevoegd. Deze kunnen onze hormoonbalans heel erg in de war brengen en zijn daarom schadelijk voor de gezondheid. Daarom pleiten veel artsen voor het verbieden van stoffen zoals parabenen en ftalaten.
Stress
Eerder in het artikel werd cortisol al vernoemd als het stresshormoon. In stressvolle situaties kan het ons namelijk helpen om beter met die spanning om te kunnen gaan. Echter wanneer de stress aanhoudt en chronische stress of spanning wordt, gaat je lichaam cortisol blijven aanmaken tot het na een tijdje uitgeput is.
Hierdoor lukt het je lichaam uiteindelijk niet meer om cortisol aan te maken. Dit kan een hele resem aan klachten teweegbrengen waaronder concentratieproblemen, slaapproblemen en depressieve gevoelens.
Ook bij mannen
Hoewel we het in dit artikel voornamelijk hebben gehad over vrouwelijke hormonen en de gevolgen van een hormonale disbalans bij vrouwen, kan dit ook bij mannen voorkomen, zij het in mindere mate. Buiten periodes waarin de hormonen van nature uit balans raken bij mannen, zoals de puberteit en bij het ouder worden, kunnen mannen ook hormonale disbalans ervaren door bijvoorbeeld overgewicht en te weinig bewegen.
Natuurlijke remedies
Er zijn een heleboel dingen die je zelf kan doen om enerzijds te voorkomen dat je hormonen uit balans geraken of om je hormonale balans te herstellen. Enkele voorbeelden:
Stress verminderen
Dat stress een belangrijke rol speelt bij je hormonale huishouding hadden we hierboven al vermeld. Want dat heeft alles te maken met het cortisol hormoon. Daarom heeft je lichaam er zoveel baat bij om stress zoveel mogelijk onder controle te houden. Korte periodes van stress kunnen weinig kwaad maar aanhoudende stress kan je cortisol aanmaak dusdanig verstoren dat die gewoon stilvalt.
Probeer daarom regelmatig te mediteren, aan mindfulness te doen of eens een yogales mee te pikken. Ook wandelingen in de natuur werken heel ontprikkelend en verlagen je stressniveau.
Voeding
Voeding heeft een grote invloed op onze hormonen. Eet daarom zo weinig mogelijk bewerkt voedsel. Want ook daar zitten allerhande stoffen in die de hormonen verstoren.
Verder zijn er ook een aantal voedingsmiddelen die net goed zijn voor onze hormonale huishouding. Kruisbloemige groenten zoals broccoli, bloemkool en boerenkool bevatten stoffen die zich binden aan het teveel aan oestrogeen in je lichaam. Hierdoor houden ze jouw oestrogeen levels stabiel.
Gezonde vetten helpen je lichaam om belangrijke hormonen aan te maken. Avocado is bijvoorbeeld een belangrijke bron van gezonde vetten.
Bewegen
Door te sporten komen er een aantal belangrijke hormonen vrij in ons lichaam waaronder endorfine. Dit hormoon werd hierboven al vermeld als het gelukshormoon. Niet verwonderlijk dat regelmatig bewegen dus gezond is voor ons lichaam en onze geest.
Voldoende slapen
Onze groeihormonen komen enkel vrij tijdens de diepe slaap. Deze zorgen voor herstel van de weefsels. Uitermate belangrijke dus om een goede nachtrust te krijgen.
Gebruik daarom ook doorheen de dag minder stimulerende middelen zoals cafeïne. Deze hebben een verstorend effect op de hormonen die ervoor zorgen dat je je uitgerust voelt na je nachtrust.
Bloedsuikerspiegel stabiel houden
Als je veel en vaak koolhydraten eet, kan je alvleesklier de insuline aanmaak niet bijhouden en gaat die overmatig veel insuline produceren. Die insuline gaat dan weer teveel glucose uit ons bloed halen. Dit heeft als gevolg dat je een sterker honger gevoel krijgt, het gevoel dat je moet eten.
Als dit proces lang aanhoudt gaan onze cellen weer minder gevoelig worden voor insuline hierdoor wordt glucose uiteindelijk minder goed opgenomen door onze cellen. Aangezien glucose de brandstof is voor je lichaam krijg je hierdoor minder energie.
Door minder maaltijden met koolhydraten te eten, bijvoorbeeld maar 1x per dag, kan je je bloedsuikerspiegel stabieler houden. Ook door gewoon minder maaltijden te eten, dus niet de hele dag tussendoortjes, vermijd je pieken in je bloedsuikerspiegel.
Heb je echter aanhoudende klachten die je niet kan verklaren? Neem dan contact op met je huisarts.
