Over zonne-energie is al veel gezegd en geschreven. Hoewel de aanvankelijke stormloop voor zonnepanelen en andere toepassingen inmiddels wat geluwd is, kan er wat ons betreft echter niet aandacht genoeg aan geschonken worden.
Geschreven op een dag dat het hoofdonderwerp dit redactielid van de nodige Vitamine D voorziet, nemen we de energierijke toepassingen van de zon dus nog een keertje onder de loep.
Science-fiction van zonne-energie
In mijn – al veel te lang vervlogen – jeugd las ik wel eens een stripverhaal of boek waarin gerept werd over futuristische woningen, auto’s, vliegtuigen en andere machines, louter functionerend op zonne-energie!
Dat deze destijds als ‘fantasierijk’ beoordeelde verhalen anno 2014 voor het overgrote deel werkelijkheid zouden worden had ikzelf – en niemand met mij – ooit durven bevroeden.
De auto’s en vliegtuigen mogen dan nog niet helemaal op punt staan, qua wonen is wellicht iedereen met het fenomeen zonne-energie bekend.
Talloze burgers zagen heil in een behoorlijk forse investering in zonnepanelen en -collectoren. Hetzij vanuit een ecologische bewustzijn, vanwege de op termijn financiële voordelen, of natuurlijk een combinatie van die twee. Overheidssubsidies maakten die keuze vaak extra aantrekkelijk.
Links en rechts kreeg de sector zeker wat kritiek te verduren, en lang niet elke burger in de Benelux kreeg wat hij verwachtte. Niet zelden omdat ook in deze bedrijfstak de greenwashing uiteindelijk had toegeslagen.
Het is niet het imago dat zonne-energie verdient, maar de klant is (terecht) kritischer geworden.
Soorten zonne-energie
Belangrijk is dat je weet welke mogelijkheden en systemen er inmiddels bestaan en waar ze precies toe dienen. We zetten ze allemaal even in het zonnetje en vermelden waar je rekening mee dient te houden.
Thermische zonne-energie
Het zonlicht wordt omgezet in warmte. Een zonneboiler met zonnecollectoren zorgt voor warm water voor douche en sanitair (40% rendement). Ook het verwarmen van je woning of zwembad is mogelijk, met zelfs nog meer rendement tot gevolg (60-80%). In een gemiddeld gezin is warm water alleen al goed voor 15 tot 20% van de energiefactuur. Hier valt dus zeker iets te besparen.
Opgelet: in de winter is er in de Benelux vaak niet genoeg zon (of te korte dagen) om enkel met de zonneboiler te werken. Een optionele externe warmtebron voorzien is dus wenselijk. Calculeer dat in voor je een keuze maakt.
Fotovoltaïsche zonne-energie
Fotovoltaïsche cellen zetten het zonlicht om in elektriciteit.
Het rendement wordt doorgaans geschat tussen de 5-25%. Als je meer energie produceert dan je verbruikt, draait je elektriciteitsmeter terug en je kan de overtollige stroom verkopen (feed-in tarief). De zon hoeft niet noodzakelijk pal op de cellen te staan, want door voldoende licht produceren de panelen al energie.
Omgekeerd geldt wel dat een streepje schaduw, van bijvoorbeeld een boom of een lantaarnpaal, er kan voor zorgen dat je installatie volstrekt waardeloos is.
Houd dus rekening met de omgeving van je woning en met alle andere factoren die een invloed kunnen hebben (waarover later meer).
Passieve zonne-energie
Deze versie van zonne-energie behoeft geen technologische know-how, maar werkt louter op gezond bouwtechnisch verstand. De constructie van je woning zorgt ervoor dat je optimaal van de primaire energie van de zon gebruik kan maken, in die mate dat er helemaal geen externe warmtebron meer nodig is. Je woning wordt dus als het ware zelfregulerend.
Kenmerkend zijn natuurlijk de grote ramen om voldoende zonlicht te kunnen binnenlaten. Verder dient de eco-architect rekening te houden met allerlei bijkomende factoren. Zoals de ligging van je huis (ten opzichte van de zon), en de invloed van de omgeving op de lichtinval. Nadeel is dat het ‘s zomers wel eens te warm zou kunnen worden. Een zonwering voorzien, of een (grote) boom plaatsen, is dan een prima oplossing.
Uiteraard kan passieve zonne-energie alleen als je van plan bent een nieuwe woning te bouwen.
Toch isoleren
De zon schijnt sowieso, dus kan je er maar beter gebruik van maken! Wel blijft het belangrijk om goed te isoleren. Dat de energie van de zon gratis beschikbaar is, betekent nog niet dat we er kwistig mee moeten omspringen.
De nadelen van zonne-energie
Uiteraard kleven er aan zonnepanelen ook nadelen. Die zijn zeker te overzien, maar dat neemt niet weg dat je ze beter kan incalculeren. De prijs van een gemiddeld zonnepaneel is namelijk best hoog.
Levensduur
Zonnepanelen op zich hebben een lange levensduur. De omvormers daarentegen geven de geest na gemiddeld 8-10 jaar. Deze moeten snel vervangen worden omdat je anders natuurlijk geen rendement hebt. Vraag steeds naar de kostprijs voor een nieuwe omvormer en de installatie ervan bij je leverancier.
Weersomstandigheden
Ironisch genoeg kan teveel zon zorgen voor een lager rendement. Dit wanneer de zonnepanelen oververhit geraken. De aankoop van zonnepanelen kan je ook best vergezellen van een verzekering met daarin een clausule tegen beschadiging door o.a. hagel, sneeuw en wind. Tel ook die kostprijs bij je aankoop en weeg je investering nauwgezet af. Dergelijke polissen kunnen – afhankelijk van je installatie – namelijk flink oplopen.
Geen zonovergoten land
We leven in de Benelux, niet in Zuid-Afrika. Er is dus geen ‘constante’ zonne-energieproductie mogelijk. Al is het evenwel voldoende en blijft zoiets moeilijk in te schatten.
Onderhoud
Zorg dat je zonnepanelen goed onderhouden worden en zoveel mogelijk vrij zijn van (fijn) stof en vuil. Het rendement kan er aanzienlijk door verminderen.
Zonnepanelen worden – mede om die reden – vaak schuin geplaatst, zodat de regen stof en vuil vanzelf kan wegspoelen.
Plaatsing en oriëntatie
Zoals gezegd is de plaatsing natuurlijk erg belangrijk. Mogelijk heeft je bestaande woning niet zo’n goede ligging of staat je dak, functioneel gesproken, niet in een ideale richting. Een andere factor is het type dak (punt, plat,…)
Kortom: niet alleen de kwaliteit van je installatie bepaalt je rendement. Als je leverancier met geen woord over bovenstaande thema’s rept…bedank hem/haar en bezoek de concurrentie.
Ventilatie
Een goede ventilatie (aka: afkoeling) van je zonnepanelen zorgt voor een beter rendement. Wat dat betreft is er vaak discussie over welke optie beter zou zijn: het zogenaamde on-top systeem (zonnepanelen die op enkele centimeters boven je dakpanelen worden geplaatst) of geïntegreerde systemen waarbij de zonnecellen letterlijk op je dakplannen worden gekleefd.
Voordeel van het laatste systeem is natuurlijk dat je aan niets merkt dat je gebruik maakt van zonne-energie, terwijl het traditionele systeem niet zelden als lelijk ervaren wordt. Daar staat tegenover dat de ruimte tussen het paneel en je dakpannen een natuurlijke ventilatie heeft. De cijfers betreffende het rendementsverlies van een geïntegreerd systeem variëren nogal, maar vooralsnog lijkt dit geen al te groot verschil op te leveren. Maar toch: goed informeren is de boodschap!
Schaduw
Dit hangt wat samen met punt 5, maar verdient toch een eigen topic. Een beetje schaduw op je zonnepaneel kan al nefast zijn voor je rendement. De meeste fotovoltaïsche zonnepanelen werken in serie en het rendement is zo hoog als de zwakste schakel. Zorg dat je zonnepanelen volledig door de zon belicht worden en geen (schaduw)hinder van bomen, lantaarnpalen of andere woningen ondervinden.
Conclusie: ga in zee met een installateur met het nodige inzicht, eventueel vergezeld van een architect met dezelfde eigenschappen. Zeker: de cijfers in het kostenplaatje zullen niet milder worden, maar wie eenmaal de juiste installatie op de juiste manier heeft geïnstalleerd zal daar op termijn de vruchten van plukken.
Terugverdientijd
Zoals de gemiddelde Amerikaans actieheld wel eens placht te zeggen: ‘it’s payback time!’. Alleen…hoe lang duurt het nou echt voor je investering in zonnepanelen en andere toepassingen voordelig begint te worden?
Helaas is dat onmogelijk exact te berekenen, want veel hangt af van de eerder genoemde factoren, de kostprijs (subsidies?) en je startenergieverbruik.
Voor thermische zonnecollectoren mag je wel rekenen op 5 à 10 jaar.
We hopen niet dat al deze factoren het punt van dit artikel vertroebeld hebben. Het gebruik van zonne-energie is altijd een goede keuze. De economische terugverdiendtijd is zeker interessant , maar het is de vraag of die naar de toekomst toe als belangrijkste parameter kan blijven gelden.
Immers: als de middelen er zijn, is zonne-energie altijd een goede investering. Punt.
Andere toepassingen van zonne-energie
Niet alleen woningen zijn gebaat bij zonne-energie. De technologische creativiteit kent geen grenzen en tegenwoordig kunnen zowel kleine- als grote apparaten hun accu opladen met behulp van die grote brandende ster aan de hemel. In de nabije toekomst zullen de daarvoor gebruikte fotovoltaïsche cellen zelfs amper nog waarneembaar zijn.
Fotovoltaïsche cellen worden reeds gebruikt in o.a.:
- Batterijopladers voor gsm’s, laptoptassen,…
- Lantaarns, lantaarnpalen, tuinverlichting, zaklampen
- Verkeersborden voor snelheidsbeperkingen
- Rekenmachines
- Horloges
- Barbecues
- …
WakaWaka
Nee, geen gebazel van mijn kant, maar wel de naam voor ‘s wereld meest efficiënte solar-led (lees)lamp. WakaWaka is Swahilli voor ‘schitterend licht’, en daar-mee is niets teveel gezegd. 1 dag laden in de zon is goed voor minimaal 16 uur comfortabel lezen. Handig onderweg!
Verkrijgbaar in de kleuren geel, zwart en grijs.
